Carly Casella*
Türkiye’de M.Ö. 2. binyılda Hitit İmparatorluğu döneminde yazılmış onbinlerce antik kil tabletin arasına gizlenmiş bir metin keşfedildi. Şimdilik bu ilgi çekici çivi yazısı metninin ne anlattığını kimse bilmiyor; Ancak 3 bin yıldan daha eski bir tarihe sahip olduğu ve uzun süredir kayıp olan bir dilde yazıldığı anlaşılıyor.
Uzmanlar, gizemli dilin diğer Anadolu-Hint-Avrupa dilleriyle aynı kökene sahip gibi görünse de Ortadoğu’da kullanılan diğer antik yazı dillerine benzemediğini belirtti.
GİZEMLİ ‘KALAŞMA’ DİLİ
Bu anlaşılmaz karalamalar, bilinen en eski Hint-Avrupa dili olan Hititçe yazılmış bir dini tören metninin en sonunda, esas olarak “Kalash ülkesinin dilinde olanları okuyun” yazan bir giriş bölümünden sonra başlıyor. Kalash muhtemelen eski Anadolu’da çok daha büyük bir metindir. Hitit İmparatorluğu’nun kuzeybatı sınırında, bu kil tabletin binlerce yıl sonra gün ışığına çıkarıldığı başkent Hattuşa’ya biraz uzakta, Tunç Çağı’nda yaşamış organize bir toplumu ifade ediyor.
Hattuşa Harabeleri Arkeolojik Kazı Lideri Andreas Schachner’e göre tableti ilk eline aldığında ne kadar değerli olduğunu hissetti. Schachner, Türkiye’de şu anda Boğazköy olarak adlandırılan bölgede bulunan 25 binden fazla tablete kıyasla özellikle kil tabletin çok iyi korunmuş olduğunu fark etti.
Bir asırdan fazla bir süredir tarihçiler, arkeologlar ve dilbilimciler, Hattuşa’nın kraliyet anlaşmaları, siyasi yazışmalar, hukuki ve dini metinlerden oluşan geniş arşivini ortaya çıkarmak ve tercüme etmek için birlikte çalışıyorlar.
ARŞİVDE FARKLI DİLLERDE BİRÇOK METİN TOPLANDI
Bu tabletlerin çoğu Hitit çivi yazısı ile yazılmış olmasına rağmen, aynı yerde çalışan uzmanlar farklı dillere de rastlamışlardır. Bu yazıların geçmişte yazılmış olduğu, M.Ö. 1650’den 1200’e kadar Anadolu’nun büyük bir kısmına hakim olan Hitit İmparatorluğu’nun gölgesinde kalan farklı etnik gruplar tarafından kullanıldığı anlaşılmaktadır. Pek çok düzeyde şaşırtıcı olmasa da, Artık yeni bir dilin keşfedilmiş olması heyecan verici.
Prof. Daniel Schwemer, “Hititlerin özellikle ritüellerini yabancı dillerde kaydetmeye meraklı olduklarını” bildirdi.
Bunu tamamen bilimsel nedenlerle yapmadılar. Hitit İmparatorluğu binlerce tanrı ve tanrıçayı yüceltmiş gibi görünüyor. Tarihçiler, Hititlerin Karadeniz ile Akdeniz arasındaki büyük yarımadada gittikçe daha fazla toprak fethettikçe imparatorluğun yeni tebaasını bir arada tutmanın bir yolu olarak yeni dinleri benimsediğinden şüpheleniyorlar.
Schachner, Hitit İmparatorluğu’nun muhtemelen farklı dinlere saygı göstererek fethettiği yerlerde saygı kazanmayı umduğunu belirtti.
İMPARATORLUĞU HOŞGÖRÜ BİR ORTAMDA TUTTU
Eski Anadolu tarihçisi Tülin Cengiz’e göre Hattuşa’daki kraliyet arşivlerinde Suriye ve Mezopotamya’ya kadar tapınılan tanrılardan bahsedilmektedir. Cengiz, “Kendi panteonunuz olmadan bu tanrıları yüceltmek, hoşgörü kültürünün varlığına işaret ediyor” dedi.
Antik Hitit Krallığı’nda tebaaların sağlık, beslenme ve mutluluk karşılığında tanrısal efendilerine tapınmaları tek ciddi amaç gibi görünüyor.
Akademisyenler, imparatorluğun kraliyet arşivlerinin, bu “devlet kültünü” güçlendirmenin ve “tanrı ve tanrıçalara gösterilen ihtiyaç ve ilginin ayrıntılı bir görünümünü sağlamanın” bir yolu olduğundan şüpheleniyorlar.
Çivi yazısı yazı sistemleri, gelenekler ve dinler gibi fikirleri ödünç almak muhtemelen imparatorluğun etki alanını genişletmenin bir yoluydu. Buna örnek olarak Kalaşmanlar, M.Ö. 1274 yılında yapılan bir savaşta Mısır İmparatorluğu’na karşı Hititlerin yanında savaşmışlardır.
Yeni keşfedilen Kalaş dili tabletinin fotoğrafları henüz yayınlanmadı çünkü uzmanlar tabletin nasıl tercüme edileceği üzerinde hâlâ çalışıyor. Schwemer ve meslektaşları, gelecek yıl keşif manzaralarıyla birlikte sonuçlarını yayınlamayı umuyorlar. Bu dönemde herkes tabletin ne anlatacağını heyecanla bekleyecek.
*Gazeteci.
Orijinal makale Science Alert web sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
