Sosyal Güvenlik Kurumu son dönemde başta EYT olmak üzere aldığı siyasi kararlar neticesinde bir dizi tüketim artışıyla karşı karşıya kaldı. Şu anda istatistiklere yansımasa da EYT düzenlemesinden sonra emekli olacak kişilerin önemli bir kısmının kayıt dışı çalışmayacağı ya da çalışmadığı söz konusu olabilir. Kayıtlı istihdamda önemli bir artış meydana gelmezse, primlerde gelir kaybı anlamına gelebilecek bir risk vardır.
SGK’nın asıl geliri olan prim geliri dışında en değerli kaynağı; Devlet destekli bütçeden karşılıksız kaynaklar, çeşitli madde ve yönetmeliklerle primsiz sağlık hizmetleri, sosyal yardımlar, bazı dezavantajlı gruplara yönelik özel düzenlemeler gibi harcamalar için karşılıklar ve bütçe açığı finansmanından oluşan bütçe transferleri. Son dönemde SGK’nın toplam gelirleri içinde bütçe transferlerinin prim gelirlerine göre yüksek kalması dikkat çekti.
2023 yılında EYT ve deprem sonrası bu veriler dikkatle izlenmesi gereken kalemlerin başında geliyor. Depremin etkisinin tedbir olarak görüldüğü 2023 yılının Ocak-Mart döneminde SGK’nın prim gelirleri 295 milyar 808 milyon TL, bütçe aktarımı ise 131 milyar 506 milyon TL oldu. Devlet katkısı prim gelirlerinin yüzde 44’ünü oluşturdu. 2022 yılında ise yüzde 54 seviyesinde tamamlandı. En yüksek oran, yüzde 77’ye ulaştığı salgın yılı olan 2020’de yaşandı.
Sosyal güvenlik sistemindeki yeniliklerin ardından genel olarak af ve zulümler olsa da kayıt dışı istihdamın azalması nedeniyle istikrarlı bir dönem yaşandı. Ancak son dönemde artan kayıt dışılık eğilimi, “emeklilik yaşı” olarak adlandırılanlar için emeklilik tarihini geriye çeken düzenleme sonrası istikrarın bir miktar bozulmasına yol açacaktır.
Açıklık EYT ile artacak
EYT yönetmeliği ile ilgili tartışmalarda emekli olacak bireylerin değerli bir kısmının çalışmaya devam edeceği ve bunun da prim gelirindeki kaybı bir nebze olsun azaltacağı belirtildi. Öte yandan bu kişilere yapılacak emekli maaşı ödemeleri nedeniyle SGK giderlerindeki artışın etkisi daha fazla olacaktır.
EYT kapsamında 2023’te emekli olacaklar için 2,5 ila 5 milyon kişi arasında tahmin yapılıyor. Bu gelişmelere bağlı olarak SGK’nın açığı bir miktar artacak. Sadece açık değil, toplam bütçe bazında SGK’ya bağlı olarak, bütçemaliyetler ve GSYİHsosyal güvenlik artacaktır.
CAE’nin etkin-pasif oranı son yıllarda 1.8-1.9 civarında seyrediyor. 2022 2.01 ile kapandı. Mart 2023 itibarıyla oran 1,95’tir. Sosyal güvenlik kapsamı da yüzde 88 olarak belirlendi.
Bu makale ilk olarak My Economy’de yayınlandı.
